Stress là gì? Nhận biết dấu hiệu bị stress và cách vượt qua căng thẳng

Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, đối diện với áp lực công việc, học tập ở cường độ cao có thể gây ra căng thẳng về tâm lý kéo dài, lâu dần sẽ dẫn đến stress làm suy giảm cả hoạt động tinh thần lẫn thể chất. Vậy stress là gì và dấu hiệu nhận biết như thế nào? Hãy cùng Nhà thuốc An Khang tìm hiểu qua bài viết sau đây.

Stress là gì?

Stress là trạng thái bất ổn về tâm lý làm ảnh hưởng đến tinh thần và thể chất của người bệnh do nhiều nguyên nhân. Đây là phản ứng tự nhiên của cơ thể đáp ứng lại các điều kiện đòi hỏi sự tập trung và tăng cường hoạt động.

Bất kỳ ai cũng có thể bị stress, mức độ và đáp ứng của cơ thể với stress ở mỗi người là khác nhau và phụ thuộc vào tính cách của mỗi người. Chẳng hạn người có tính cách quá cầu toàn, tỉ mỉ thường dễ bị căng thẳng hơn người bình thường.

Nguyên nhân bị stress

Tình trạng stress thường gây ra bởi các tác nhân gây căng thẳng tâm lý, bắt đầu bởi trạng thái sốc kéo dài trong 24 giờ đầu.

Ở trạng thái sốc, tủy thượng thận sẽ tiết ra nhiều hormone Adrenalin và Noradrenalin giúp giãn đồng tử giúp bạn nhìn rõ hơn, tăng huyết áp và nhịp tim thúc đẩy tuần hoàn máu, cải thiện khả năng tập trung, phán đoán của não bộ.

Khi tình trạng này kéo dài, tuyến thượng thận bắt đầu tiết ra các hormon cortisol với các vai trò như:

• Giúp huy động năng lượng trong cơ thể.
• Ngăn chặn các tác nhân gây căng thẳng từ ngoài môi trường.
• Ổn định nồng độ Natri huyết.

Ngoài các tác động trên Cortisol còn là một hormon kháng viêm theo cơ chế giảm hoạt động miễn dịch. Tăng tiết hormon cortisol trong một thời gian dài khiến cơ thể giảm sức đề kháng tạo điều kiện để stress hình thành.

Dấu hiệu bị stress

Khi tình trạng căng thẳng kéo dài, cơ thể người bệnh sẽ ngày càng suy kiệt và thường đi kèm với các dấu hiệu sau:

• Hay lo lắng, sợ hãi quá mức.
• Tăng nhịp tim, khó thở.
• Rối loạn giấc ngủ.
• Thay đổi cách ăn uống.
• Khó tập trung.

Các dấu hiệu trên đây góp phần khiến cho chất lượng cuộc sống, công việc của bệnh nhân ngày càng đi xuống, do đó làm gia tăng thêm áp lực khiến bệnh tình ngày càng trầm trọng.

Các triệu chứng của stress sẽ trở nên nghiêm trọng hơn khi bệnh nhân sử dụng nhiều rượu, thuốc lá hoặc các chất kích thích khác để giải tỏa căng thẳng.

Các mối nguy hại khi bị stress

Dưới góc độ tích cực, stress ở mức độ nhẹ có thể giúp con người có thêm động lực để nỗ lực, cố gắng hơn trong cuộc sống. Tuy nhiên, nếu tình trạng căng thẳng kéo dài có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm như [1]:

• Trầm cảm: căng thẳng kéo dài có thể kéo tâm trạng và cảm xúc của người bệnh xuống dẫn đến trầm cảm.
• Mất ngủ: người bị stress thường có nhịp tim nhanh, hay bồn chồn lo lắng gây ra tình trạng khó ngủ và các rối loạn giấc ngủ khác.
• Tăng đường huyết: hoạt động của các hormon tiết ra khi stress kích thích gan giải phóng nhiều đường (glucose) vào máu hơn bình thường.
• Đau bao tử: Khi bị stress, acid dịch vị tiết ra nhiều hơn khiến dạ dày dễ tổn thương. Bên cạnh đó, sự giảm hoạt động miễn dịch gây ra bởi hormon cortisol làm tăng khả năng nhiễm khuẩn HP dạ dày.
• Rối loạn sinh lý: Hoạt động của não bộ và hệ sinh dục được liên kết rất mật thiết. Khi não bộ bị ảnh hưởng có thể gây ra sự suy giảm khả năng tình dục ở cả nam và nữ.
• Đau nhức cơ: Các cơ có xu hướng căng lên để đối phó với tình trạng căng thẳng, lâu dần khiến cơ giảm phản xạ thư giãn gây ra các triệu chứng đau nhức cơ, xương, khớp.
• Suy giảm miễn dịch: Bệnh nhân stress lâu ngày khiến đề kháng suy giảm, tạo điều kiện để các tác nhân bên ngoài xâm nhập vào cơ thể và gây hại.

Các phương pháp điều trị stress

Hiện nay có rất nhiều cách giúp giảm thiểu stress trong cuộc sống hiệu quả. Dưới đây là một số cách được nhiều chuyên gia khuyến cáo mà bạn nên biết [2].

Luyện tập thể dục

Việc vận động nhẹ nhàng chẳng hạn như đi bộ có thể khiến tâm trạng bạn được cải thiện nhanh chóng bằng cách kích thích cơ thể sản sinh ra nhiều hormon Endorphin – một chất nội sinh tạo cảm giác thoải mái, sảng khoái.

Luyện tập thể dục giúp cải thiện tâm trạng

Tập chia sẻ và cười nhiều hơn

Tương tự như việc tập thể dục, khi trò chuyện và mỉm cười nhiều cũng cơ thể sẽ tiết ra nhiều Endorphin giúp cải thiện tâm trạng, khiến bạn cảm thấy yêu đời bên cạnh đó còn giúp giảm tác động gây stress của Cortisol.

Massage bàn tay

Massage là một trong những phương pháp giúp cải thiện tuần hoàn máu, hỗ trợ điều trị nhiều bệnh được áp dụng lâu đời.

Nhiều chuyên gia đã khuyến cáo việc massage bàn tay hợp lý có thể giúp giải tỏa stress, bên cạnh đó còn giúp ngăn ngừa các tình trạng đau nhức ngón – bàn tay hiệu quả.

Dưới đây là cách massage bàn tay, đầu tiên bạn nắm chặt mỗi ngón tay ít nhất 60 giây, sau đó day ấn nhẹ nhàng từng ngón tay từ ngón cái sang ngón út theo chiều kim đồng hồ để xua tan căng thẳng, lo âu và các cảm xúc tiêu cực.

Thưởng thức trà thảo mộc

Các loại trà thảo mộc như trà bạc hà, trà xanh, trà hoa cúc, trà lạc tiên chứa rất nhiều hoạt chất L-theanine. Đây là loại axit amin có khả năng hạn chế căng thẳng, giúp ăn ngủ ngon và cải thiện hoạt động hệ miễn dịch hiệu quả.

Ứng dụng liệu pháp mùi hương

Liệu pháp mùi hương là phương pháp sử dụng tinh dầu để xua tan căng thẳng mệt mỏi thông quá khứu giác. Bạn có thể sử dụng máy xông chuyên dụng để lan tỏa tinh dầu trong phòng khi ngủ giúp hỗ trợ tim mạch, cơ bắp và não bộ.

Một số tinh dầu tạo cảm giác thoải mái, thư giãn được khuyến cáo bao gồm: tinh dầu oải hương, tinh dầu chanh sả, tinh dầu hoa cúc, tinh dầu hoàng lan, tinh dầu trầm hương,…

Xông tinh dầu hay nên thơm có thể giúp cải thiện stress hiệu quả

Bổ sung lợi khuẩn

Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng giúp cân bằng cảm xúc và nâng cao tâm trạng. Hệ vi khuẩn đường ruột có thể sản sinh ra acid amin Tryptophan, một tiền chất khi hấp thu có thể tổng hợp thành Serotonin.

Ngoài ra, một số nghiên cứu gần đây của các nhà khoa học đã cho thấy các loại vi khuẩn đường ruột được gọi là psychobiotics có khả năng cải thiện tâm trạng bằng cách tác động lên trục não và đường ruột.

Phương pháp thiền 5 phút mỗi ngày

Thiền là một phương pháp giải tỏa căng thẳng, giúp cân bằng cuộc sống hiệu quả được rất nhiều người áp dụng và nhận được nhiều phản hồi tích cực.

Phương pháp này không cần bạn phải dành quá nhiều thời gian, chỉ với 5 phút ngồi thiền mỗi ngày trước khi ngủ có thể xua tan đi căng thẳng, mệt mỏi sau giờ làm việc, giúp cải thiện tuần hoàn máu và chất lượng giấc ngủ.

Day bấm huyệt

Day bấm huyệt là phương pháp dùng tác động cơ học kích thích các huyệt đạo trên cơ thể, giúp cải thiện tuần hoàn máu đến các cơ quan và hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả. Đối với trường hợp stress, căng thẳng kéo dài thì việc day ấn huyệt Thái Dương đặc biệt hiệu quả.

Cặp huyệt đạo này nằm ở vị trí hai bên trán, ngay cạnh bên chân mày. Day ấn Thái Dương theo chiều kim đồng hồ với lực vừa phải có thể giúp cải thiện tuần hoàn máu não và giảm stress.

Phương pháp dùng thuốc

Các thuốc sử dụng trong trường hợp stress thường chỉ giúp hỗ trợ các triệu chứng mất ngủ, ăn không ngon,… tạo điều kiện để bệnh tình nhanh chóng hồi phục. Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để sử dụng thuốc một cách an toàn, hiệu quả.

Dùng thuốc sẽ giúp hiệu quả nhanh hơn nhưng bạn sẽ cần tham khảo ý kiến bác sĩ

Sử dụng phương pháp trị liệu tâm trí

Trong khi việc sử dụng thuốc chỉ giúp hỗ trợ điều trị triệu chứng thì phương pháp trị liệu tâm trí giúp giải quyết vấn đề tâm lý người bệnh từ nguồn gốc. Đây là phương pháp sử dụng ngôn ngữ để cải thiện tâm trạng, định hướng tư duy cho người bệnh.

Trên đây là một số thông tin cơ bản về tình trạng stress đáng lưu ý. Hãy chia sẻ bài viết này cho bạn thân và gia đình để cùng nhau ngăn ngừa tình trạng này một cách an toàn, hiệu quả nhé!

Bác sĩ chuyên khoa 1 Lê Hiếu
Bệnh viện Tâm Thần TP. HCM