Chứng quên

Chứng quên là gì?

Chứng quên, trong tiếng Anh gọi là Amnestic, là triệu chứng mất trí nhớ (quên sự kiện, thông tin, kinh nghiệm). Thông thường ta hay nói là hay quên, nghĩa là hiện tượng quên hay xảy ra.

Nhìn chung, chứng bệnh này không gây mất mát bản sắc cuộc sống. Người mắc chứng quên vẫn sáng suốt và biết rõ họ là ai nhưng gặp trở ngại khi phải học tập những thông tin mới, hình thành những ký ức mới.

Khác với tình trạng mất trí nhớ tạm thời, chứng quên có thể kéo dài vĩnh viễn. Chứng quên vẫn chưa có những điều trị cụ thể nhưng vẫn có những kỹ thuật giúp tăng cường trí nhớ, hỗ trợ tâm lý nhằm giúp cho những người mắc chứng quên và người thân đối phó với chứng bệnh này.

Biểu hiện của chứng quên

Chứng hay quên có hai đặc điểm chính:

– Sau khi khởi phát chứng quên, người mắc chứng này bị khiếm khuyết khả năng tìm hiểu thông tin mới.

– Gặp trở ngại trong việc nhớ lại các sự kiện trước đây.

Do gặp vấn đề với trí nhớ ngắn hạn mà đa số những người mắc chứng quên không thể ghi nhớ những thông tin mới. Tùy từng người mà mức độ ghi nhớ sẽ có sự khác biệt. Những kỷ niệm gần đây có thể sẽ bị quên lãng nhưng những kỷ niệm sâu sắc trước đây vẫn còn khả năng được lưu giữ. Những người mắc chứng này có thể vẫn nhớ rõ những trải nghiệm từ thời thơ ấu hay tên những người đã quen biết từ lâu nhưng không thể nhớ tên những người mới gặp, nhớ ngày tháng hay nhớ đã ăn gì trong bữa ăn.

Nhìn chung, trí thông minh không bị ảnh hưởng ở những người mắc chứng quên. Họ vẫn có thể hiểu được, viết và nói tốt, cũng có thể học các kỹ năng như đi xe đạp, chơi piano… và hoàn toàn hiểu rõ họ có rối loạn về trí nhớ.

Cần phân biệt chứng quên và chứng mất trí nhớ. Chứng mất trí nhớ ảnh hưởng đáng kể đến nhận thức và làm suy giảm khả năng thực hiện những hoạt động thường ngày.

Các dấu hiệu, triệu chứng bổ sung của chứng mất trí nhớ tùy nguyên nhân:

– Ghi nhớ sai hồi ức hoặc sáng tạo ra những kỷ niệm sai lệch trong một mốc thời gian chính xác.

– Có triệu chứng thần kinh như vận động kém điều hòa, run hay co giật.

– Lẫn lộn, mất phương hướng trong không gian.

Nếu không tìm được nguyên nhân thì khi có dấu hiệu mất trí nhớ, chấn thương đầu, nhầm lẫn hoặc mất phương hướng nên tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay.

Nguyên nhân gây chứng quên

Khả năng ghi nhớ liên quan đến nhiều vùng của não bộ, do đó, bất kỳ bệnh hay chấn thương não nào cũng có thể gây trở ngại cho việc thực hiện chức năng ghi nhớ. Tổn thương não bộ ở hệ thống viền (limbic), các khu vực não kiểm soát cảm xúc và ký ức cũng có thể gây ra chứng quên. Hệ thống viền bao gồm đồi thị – nằm sâu trong trung tâm não bộ và hồi hải mã – nằm trong thùy thái dương.

Chứng quên nếu do chấn thương não còn được gọi là chứng quên thần kinh hay chứng quên thực thể. Các nguyên nhân có thể dẫn tới chứng quên thần kinh bao gồm:

– Đột quỵ.

– Viêm não do siêu vi (ví dụ: herpes simplex), hoặc là kết quả của phản ứng tự miễn với ung thư ở một nơi khác trong cơ thể.

– Não không được cung cấp đầy đủ oxy (ví dụ: đau tim, suy hô hấp hoặc nhiễm độc khí carbon monoxide).

– Nghiện rượu dẫn đến thiếu vitamin B1, gây hội chứng Wernicke – Korsakoff.

– Não có khối u ở các vùng kiểm soát chức năng ghi nhớ.

– Não bị thoái hóa, ví dụ bệnh alzheimer và các dạng mất trí khác.

– Giai đoạn đầu hồi phục từ sau các tai nạn xe cộ, nhưng trường hợp này không gây biến chứng hay quên nặng.

– Ngoài ra, chứng quên còn có một dạng hiếm gặp là chứng quên tâm thần gây ra bởi chấn thương tâm lý, tình cảm.

Các yếu tố nguy cơ:

– Có tiền sử phẫu thuật não, chấn động hoặc chấn thương đầu.

– Có tiền sử đột quỵ.

– Nghiện rượu.

– Động kinh.

Điều trị chứng hay quên

Tập trung vào các kỹ thuật và chiến lược nhằm tăng khả năng ghi nhớ.

Lao động trị liệu: làm việc để tìm hiểu thông tin mới thay thế cho những gì đã mất hoặc sử dụng những ký ức còn nhớ được làm tiền đề để thu thập thêm thông tin mới.

Dùng thiết bị công nghệ hỗ trợ, giúp đỡ thực hiện công việc hàng ngày. Chẳng hạn như nhắc nhở uống thuốc hay sự kiện quan trọng.

Hiện nay, việc sử dụng thuốc không thể giải quyết hầu hết các loại chứng hay quên. Ví dụ như hội chứng Wernicke – Korsakoff là do thiếu vitamin B1, do đó, bệnh nhân có thể bổ sung vitamin B1 và điều chỉnh chế độ dinh dưỡng cho hợp lý. Ngoài ra, cũng cần kiêng rượu, để tránh làm cho bệnh nặng thêm nhưng không thể hồi phục hoàn toàn khả năng ghi nhớ đã mất.

Sống chung với chứng quên:

Chứng quên có thể gây nhiều khó chịu cho bản thân và gia đình.

Nên chia sẻ với những người xung quanh và trao đổi với bác sĩ để được cung cấp lời khuyên về việc sống chung với chứng quên.

Cách phòng ngừa chứng quên

Nguyên nhân chủ yếu gây ra chứng hay quên là do tổn thương não, nên cần đề phòng các yếu tố nguy cơ có thể làm não bị tổn thương:

– Không lạm dụng rượu, bia.

– Đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy và thắt dây an toàn khi lái xe hơi.

– Điều trị ngay khi có nhiễm trùng.

– Đi cấp cứu ngay khi có các dấu hiệu như nhức đầu nặng hay bị tê liệt vì đây có thể là biểu hiện của đột quỵ hay phình động mạch não.

Xem thêm: Những cách đơn giản để cải thiện trí nhớ

(Hình ảnh tổng hợp từ yan.vn, cafef.vn, freepik, plo.vn, HealthGMP, google,…)

Bác sĩ chuyên khoa 1 Lê Hiếu
Bệnh viện Tâm Thần TP. HCM