Bài ca ngắn đi trên bãi cát Sa hành đoản ca, Cao Bá Quát

Cao Bá Quát là một nhà thơ có tài năng và bản lĩnh, được người đương thời tôn là Thánh Quát. Thơ văn của ông bộc lộ thái độ phê phán mạnh mẽ chế độ phong kiến trì trệ, bảo thủ và chứa đựng tư tưởng khai sáng có tính chất tự phát, phản ánh nhu cầu đổi mới của xã hội Việt Nam trong giai đoạn giữa thế kỉ XIX. Bài ca ngắn đi trên bãi cát là một trong những tác phẩm như vậy, sẽ được tìm hiểu trong chương trình môn Ngữ văn lớp 11.

Hôm nay, Neu-edutop.edu.vn sẽ cung cấp tài liệu giới thiệu về Cao Bá Quát, nội dung bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát. Mời tham khảo nội dung chi tiết dưới đây.

Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Phiên âm

Trường sa phục trường sa
Nhất bộ nhất hồi khước.
Nhật nhập hành vị dĩ,
Khách tử lệ giao lạc.
Quân bất học tiên gia mỹ thụy ông,
Đăng sơn thiệp thuỷ oán hà cùng.
Cổ lại danh lợi nhân,
Bôn tẩu lộ đồ trung.
Phong tiền tửu điếm hữu mỹ tửu,
Tỉnh giả thường thiểu, tuý giá đồng.
Trường sa, trường sa, nại cử hà?
Thản lộ mang mang úy lộ đa.
Thính ngã nhất xướng cùng đồ ca.
Bắc sơn chi bắc, sơn vạn điệp,
Nam sơn chi nam, ba vạn cấp,
Quân hồ vi hồ sa thượng lập?

Dịch nghĩa

Bãi cát dài, lại bãi cát dài
Đi một bước như lùi một bước.
Mặt trời lặn mà vẫn còn đi.
Khách (trên đường) nước mắt lã chã rơi.
Anh không học được ông tiên có phép ngủ kĩ
Cứ trèo non lội nước mãi, bao giờ cho hết ta oán!
Xưa nay hạng người danh lợi,
Vẫn tất tả ở ngoài đường sá.
(Hễ) quán rượu ở đầu gió có rượu ngon,
(Thì) người tình thường ít mà người say vô số!
Bãi cát dài, bãi cát dài, biết tính sao đây?
Bước đường bằng phẳng thì mờ mịt, bước đường ghê sợ thì nhiều
Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”,
Phía bắc núi Bắc núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam sống muôn đợt.
Anh còn đứng làm chi trên bãi cát?

Dịch thơ

Bãi cát dài lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước.
Mặt trời đã lặn, chưa dùng được,
Lữ khách trên đường nước mắt rơi.
Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất tả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người?
Bãi cát, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây?
Đường bằng mờ mịt,
Đường ghê sợ còn nhiều, đầu ít?
Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”,
Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt.
Anh đứng làm chi trên bãi cát?

I. Đôi nét về Cao Bá Quát

– Cao Bá Quát (1808 – 1855) tự là Chu Thần, hiệu là Cúc Đường, Mẫn Hiên.

– Người làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc quận Long Biên, Hà Nội).

– Ông đã mất trong cuộc khởi nghĩa chống lại chế độ phong kiến nhà Nguyễn.

– Cao Bá Quát là một nhà thơ có tài năng và bản lĩnh, được người đương thời tôn là Thánh Quát (Thần Siêu, Thánh Quát).

– Thơ văn ông bộc lộ thái độ phê phán mạnh mẽ chế độ phong kiến trì trệ, bảo thủ và chứa đựng tư tưởng khai sáng có tính chất tự phát, phản ánh nhu cầu đổi mới của xã hội Việt Nam trong giai đoạn giữa thế kỉ XIX.

II. Giới thiệu về Sa hành đoản ca

1. Hoàn cảnh sáng tác

– Cao Bá Quát đỗ cử nhân năm 1831 tại trường thi Hà Nội. Sau đó, ông nhiều lần vào kinh đô Huế thi Hội nhưng không đỗ.

– Bài ca ngắn đi trên bãi cát có thể được hình thành trong những lần Cao Bá Quát đi thi Hội, qua các tỉnh miền Trung đầy cát trắng như Quảng Bình, Quảng Trị.

2. Thể loại

• Bài thơ viết theo thể hành (còn gọi là ca hành).
• Đây là một thể thơ cổ, có tính chất tự do phóng khoáng, không bị gò bó về số câu, độ dài của câu, niêm luật, bằng trắc, vần điệu.

3. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1. 4 câu đầu: Hình ảnh người đi trên bãi cát.
• Phần 2. 6 câu tiếp theo: Tâm trạng của người đi đường.
• Phần 3. Còn lại: Sự bế tắc của người đi đường.

4. Nội dung

Bài ca ngắn đi trên bãi cát biểu lộ sự chán ghét của một người trí thức đối với con đường danh lợi tâm thường đương thời và niềm khao khát thay đổi cuộc sống.

5. Nghệ thuật

Sử dụng biện pháp tu từ, nhịp thơ độc đáo, giàu hình ảnh mang tính biểu tượng…

III. Dàn ý phân tích Bài ca ngắn đi trên bãi cát

(1) Mở bài

Giới thiệu về tác giả Cao Bá Quát, bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát.

(2) Thân bài

a. Hình ảnh người đi trên bãi cát

– “Bãi cát dài lại bãi cát dài”:

• Hình ảnh thực: Sự mênh mông, vô tận của con đường đi khó khăn, nhọc nhằn.
• Hình ảnh biểu tượng: Con đường đầy khó khăn mà con người phải vượt qua để đi đến đích.

– “Mặt trời đã lặn”: chỉ sự tối tăm, mù mịt

– Hình ảnh người đi trên bãi cát:

• “Đi một bước như lùi một bước”: vất vả, nhọc nhằn.
• “Mặt trời đã lặn, vẫn còn đi”: tối tăm, mù mịt vẫn bước đi.
• “Lữ khách trên đường nước mắt rơi”: mệt mỏi, chán chường.

=> Con đường đi đến danh lợi của kẻ sĩ mịt mù, tâm tối.

b. Tâm trạng của người đi đường

– “Không học được tiên ông phép ngủ/Trèo non, lội suối, giận khôn vơi”: Người đi tự giận mình không có khả năng. Sự chán nản mệt mỏi vì công danh – lợi danh.

– “Xưa nay phường danh lợi… Người say vô số, tỉnh bao người?”: Khẳng định sự cám dỗ của danh lợi đối với con người. Vì công danh, lợi danh mà con người bôn tẩu ngược xuôi.

=> Bộc lộ sự chán ghét, khinh bỉ của Cao Bá Quát đối với phường danh lợi. 3. Sự bế tắc của người đi đường.

c. Sự bế tắc của người đi đường

– “Bãi cát dài ơi, bãi cát dài ơi/Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt”: Sự băn khoăn, day dứt giữa việc đi tiếp hay dừng lại.

– Khúc đường cùng: hình ảnh biểu tượng cho nỗi tuyệt vọng của tác giả. Nhà thơ ấp ủ những khao khát công danh nhưng lại không thể thực hiện được.

– Hình ảnh thiên nhiên: phía bắc, phía nam đẹp đẽ nhưng đều khó khăn, hiểm trở.

– “Anh đứng làm chi trên bãi cát?”: Câu hỏi tu từ nhằm khẳng định bản thân phải thoát ra khỏi bãi cát danh lợi đầy nhọc nhằn chông gai mà vô nghĩa.

=> Hình tượng kẻ sĩ cô độc với những trăn trở trên con đường tìm chân lý.

(3) Kết bài

Khẳng định lại giá trị về nội dung và nghệ thuật của bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát.